Kinmen in Hollywood
“Er zijn geen winnaars in oorlogen. Het is slecht voor beide kanten,” aldus de veteraan in de documentaire ‘Island in Between’. In deze korte documentaire brengt de Amerikaans – Taiwanese documentairemaker S. Leo Chiang het eiland Kinmen naar Hollywood. In de aanhoudende berichtgeving over de spanningen tussen China en Taiwan brengt de regisseur de component ´menselijkheid´ onder de aandacht; geen abstracte analyses en oorlogsstrategieën. Oorlog is een bot mes, snijdend aan twee kanten, rauwe rafelige wonden veroorzakend bij de mensen die tegenover elkaar komen te staan.
In de documentaire bezoekt Chiang met zijn ouders het eiland Kinmen. Chiangs vader zat er tijdens zijn dienstplicht in de jaren ’70 gestationeerd. In die periode bestookte de Volksrepubliek het eiland nog bijna dagelijks met artillerie (lees ook: Dineren met de Messenmaker van Kinmen).
Tranen en zorgen dus bij de familie toen de loterij die de standplaats van een dienstplichtige bepaald, Chiang naar Kinmen stuurde. Ondanks dat er door mijn Taiwanese vrienden weleens schamper wordt gedaan over hun militaire dienstplicht, geldt dat niet voor een stationering op Kinmen. Daar is het menens.
De Formosa Resolutie
Een verklaring voor deze bezorgdheid ligt in de ‘Formosa Resolutie’ of Mutual Defense Treaty van de VS uit 1955 en diens opvolger de Taiwan Relations Act. Mocht de Volksrepubliek China de Republiek China zoals Taiwan officieel heet, aanvallen, dan geeft de resolutie de Amerikaanse president de bevoegdheid militair in te grijpen. De Pescadores (tegenwoordig bekend als de Penghu-eilanden), een archipel van 90 eilanden, 50 km voor de kust van Taiwan, vormen volgens de resolutie samen met het hoofdeiland de Republiek China.
Na herstel van de diplomatieke betrekkingen tussen de VS en de Volksrepubliek China in 1979 werd ter vervanging van de Formosa-resolutie de reeds genoemde Taiwan Relations Act aangenomen. De bepalingen omtrent verdediging van Taiwan bij een aanval door China zijn veranderd. Niet veranderd is de geografische omschrijving van de Republiek China: het eiland Taiwan en de Pescadores. Kinmen en ook het eiland Matsu worden niet expliciet genoemd.1
Daarmee is Kinmens status zo mogelijk nog precairder dan die van Taiwan zelf. Zal Kinmen inderdaad zoals de Taiwanese regering zegt weer koste wat het kost verdedigd worden zoals halverwege vorige eeuw? Of wordt in de strijd het eiland vanwege die geografische omschrijving uiteindelijk opgegeven? De inlijving van Kinmen bij het Chinese vasteland als collateral damage?
De Oscarnominatie die ‘Island in Between’ ontving, heeft Chiang niet kunnen verzilveren. Desalniettemin is het de moeite waard de slechts 20 minuten durende documentaire even te bekijken. Beelden van Kinmen worden begeleidt door de bijna hypnotiserende voice-over van Chiang waarmee hij de menselijke verhalen vertelt van de bewoners én migranten op het eiland.
- Artikel 15(2) Taiwan Relations Act. ↩︎
Kijktip: A Sun (陽光普照)
Naast de documentaire nog een tweede kijktip van Taiwanese bodem. In 2021 werd de film ‘A Sun’ (陽光普照) genomineerd voor een Oscar in de categorie beste buitenlandse film. Het is een indringend portret van een familie die probeert om te gaan met de rauwe werkelijkheid van hun leven: een zoon in de gevangenis, een tienerzwangerschap en verlies van een geliefde. Te bekijken via Netflix.