Time Magazine heeft de Taiwanees-Amerikaanse Lisa Su van Advanced Micro Devices (AMD) uitgeroepen tot CEO van het jaar 2024. Het is niet opvallend dat Time iemand uit de halfgeleider- of chipindustrie heeft verkozen. In de strijd om de krachtigste AI applicatie zal bezit van de meest geavanceerde chip tot de overwinning leiden. Die geavanceerde chips worden in Taiwan gefabriceerd; ook die van AMD.
It Runs in the Family
Su komt uit Taiwan, maar is opgegroeid in de VS. In tien jaar tijd heeft zij het noodlijdende AMD tot één van de belangrijkste bedrijven in chipindustrie gemaakt. ’s Werelds krachtigste computer draait op AMD-chips. Su wordt geroemd om haar visie en werkethiek, al dreigt dit soms door te slaan in micromanagement.
Onder Su’s familieleden bevindt zich nog een belangrijke speler uit de chipindustrie: Jensen Huang, de oprichter en CEO van Nvidia, is haar neef. Huang is geboren en getogen in Tainan. Tijdens een bezoek aan Taiwan in juni 2024 zorgden Huangs lovende woorden over Taiwans investeringsklimaat voor stijgende beurskoersen in Taipei.
Wellicht is het toeval dat de CEO’s van twee belangrijke spelers in de chipindustrie beide uit Taiwan komen. Mijns inziens onderstreept het vooral Taiwans status en positie. Een positie die zij te danken heeft aan visionair overheidsbeleid, de ondernemerscultuur en een portie geluk.
Van Kledingfabrikant tot Halfgeleidergigant
Halverwege de jaren ´60 werden de eerste halfgeleiderfabrieken op het eiland gebouwd. Buitenlandse elektronicabedrijven zoals Philips, lieten er chips in elkaar zetten. Destijds was de productie van kleding en schoenen de dominante industrie.
Taiwans huidige positie is mede te danken aan het beleid dat in de jaren ´70 is gestart. In 1973 zette de overheid het Industrial Technology Research Institute (ITRI) op, gevolgd door de Electronics Research en Service Organisation (ERSO) in 1974 met als doel de binnenlandse expertise op het gebied van fabricage van elektronica te ontwikkelen. In samenwerking met Amerikaanse bedrijven werden enkele tientallen ingenieurs opgeleid die uiteindelijk sleutelfiguren in Taiwans chipindustrie zouden worden.
Morris Chang werd begin jaren ’80 president van de ITRI en stond in 1987 daarmee ook aan de wieg van Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC); de huidige grootmacht op het gebied van chips (lees ook: Is Globalisering Dood?). TSMC werd voor meer dan 40% gefinancierd door Taiwans overheid, Philips investeerde ongeveer 28% en de rest kwam van andere private investeerders.
Het Ontstaan van een Halfgeleider Ecosysteem
In de jaren ’90 bloeide niet alleen de democratie in Taiwan op, er ontstond ook een ecosysteem voor de productie van chips.
Naast gericht overheidsbeleid zoals het verstrekken van subsidies voor land, het geven van belastingvoordelen voor de chipindustrie en investeringen in betaalbaar hoger onderwijs, heeft Taiwans MKB-structuur en -cultuur een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van dit ecosysteem. Familie en gemeenschap vormen de basis van sterk verbonden, maar informele structuren waardoor een wijd vertakt netwerk wordt gecreëerd van onderaannemers. Deze bedrijven zijn door dit netwerk flexibel gebleken bij veranderende wensen van klanten.
Aan het begin van deze eeuw zorgden falend beleid van buitenlandse concurrenten, de rechtszaken tussen Apple en Samsung en de enorme vraag naar smartphones die na 2009 ontstond ervoor dat Taiwans chipindustrie tot nog grotere hoogtes kon stijgen. De meest geavanceerde chips, de 3nm chip, kan vooralsnog alleen in Taiwan worden gemaakt.1
Geen Silicon Shield
De wereld is afhankelijk geworden van Taiwans chips. Voortdurende spanningen in de Straat van Taiwan leggen de kwetsbaarheid van deze afhankelijkheid genadeloos bloot. Een blokkade van Taiwan, laat staan een Chinese invasie, zal de wereldeconomie keihard raken. Sommige analisten stellen daarom dat Taiwans chipindustrie Chinese militaire actie ontmoedigd. De industrie werkt als een Silicon Shield voor het eiland.
Anderen zeggen dat China juist geneigd zal zijn het eiland gewelddadig in te lijven omdat door de opgeworpen handelsblokkades van de VS en diens bondgenoten, de import van kritische materialen voor de productie van geavanceerde chips, wordt belemmerd. Met inlijving van Taiwan komen ook de fabrieken onder Chinese controle.
In mijn optiek snijden beide theorieën geen hout.
Allereerst is China’s claim op Taiwan gebaseerd op geschiedenis en ideologie, niet op economisch gewin (lees ook: Japanse Sporen van het Verleden). De mobiliserende kracht van ideologie moet niet worden onderschat. Bovendien heeft partijvoorzitter Xi Jinping zijn politieke lot verbonden aan de herovering van Taiwan. Daarnaast is China al enige jaren bezig met de ontkoppeling van de economie. Het Chinese volk wordt al voorbereid op het doorstaan van ‘moeilijke tijden’. Ook is het China tegen de verwachtingen van ‘het Westen’ in, gelukt in 2023 een eigen 7nm chip te produceren.
Taiwans Legitimiteit als Internationale Gesprekspartner
Desalniettemin levert Taiwans dominantie in de chipindustrie haar naast economische voorspoed mijns inziens nog wat op: de legitimiteit als internationale gesprekspartner. Waar Taiwan diplomatiek steeds verder geïsoleerd raakt (nog maar 12 landen ter wereld, waaronder Vaticaanstad, erkennen Taiwan als soevereine staat) zorgt de chipindustrie dat zij toch een plek aan de geopolitieke tafel krijgt al is dat op ‘informele’ gronden. Zonder deze positie was dat wellicht heel anders geweest. Taiwan mag of kan namelijk van bijna geen enkele internationale organisatie lid worden. Wat er echter op en rond het eiland gebeurt, doet er internationaal toe. In de laatste vier jaar is er dan ook meer over Taiwan geschreven en gesproken dan in de tien jaar daarvoor. Dit is wellicht nu de beste detterence.
- Al is de achtervolging ingezet. The Financial Times berichte op 3 december 2024 in het artikel ‘Japan’s audacious bid to become a semiconductor superpower’ over de enorme investeringen die de Japanse overheid momenteel doet in zijn eigen halfgeleiderindustrie. Eerder schreef ik al over TSMC’s investeringen Japan in: Is Globalisering Dood? ↩︎